مشاوره درسي وبرنامه ريزي

از كجا شروع كنم؟
- چگونه برنامه ريزي كنم؟
- ازكجا بايد شروع كنم؟
- چقدروقت دارم؟
اينروزهاافكار خيلي ها درگير چگونگي طراحي برنامه ريزي درسي شده است ؛ امادوستان خوبم! نوشتن يك برنامه درسي منسجم و خوب، آن قدرها هم كه تصور ميكنيد،سخت نيست؛فقط كمي دقت ميخواهد؛ 
- برنامه ريزي درسي چيست ؟
- چرابراي مطالعه به برنامه ريزي نيازمنديم؟
- يك برنامه ريزي خوب چه خصوصياتي بايد داشته باشد؟
- چگونه مي توانيم يك برنامه ريزي خوب را طراحي كنيم؟
وقتي مادر زندگي هدفي داريم و مي خواهيم براي رسيدن به آن هدف،كاري انجام دهيم،ناگزيريم كه مسيري را طي كنيم 0
انتخاب مسيرورسيدن به هدف مورد نظر ما ،بسيار با اهميت است؛چرا كه هم مي توانيم 
مسير پرپيچ خم وانحرافي را انتخاب كنيم و هم بهترين مسير را؛واين بستگيبه ميزان علاقه ما به آن هدف و خواسته مان دارد0
اگر هدف ما كمرنگباشد،شدت و ضعف مسير براي ما كم اهميت است و انگيزه اي براي رسيدن ما رامشتاق نمي كند؛اما اگر هدف ما بسيار ارزشمند باشد،راه دوم را انتخاب ميكنيم و براي رسيدن به آن از هيچ تلاش وكوششي دست بر نمي داريم و ميدانيمكه براي رسيدن به آن،سختي هايي رانيز بايد متحمل شويم ؛بنابراين، شور وشوقرسيدن به هدف، انگيزه تلاش كردن را در ما زياد مي كند 0
انتخاب مسير،همان برنامه ريزي درست ومطلوب است؛يعني اگر ما هدف مشخص و معيني داشتهباشيم و آن هدف براي ما بسيار ارزشمند باشد،شور وشوق رسيدن به آن ،اينانگيزه را در ما ايجاد مي كند كه چگونه براي پيمودن به بهترين نحو برنامهريزي كنيم تا بهترين نتيجه را در راه رسيدن به هدفمانبگيريم؛بنابراين،«برنامه ريزي تنظيم راههاي هدفمندبراي رسيدن به هدف است0
بدون هدف، برنامه ریزی معنايي ندارد ؛همانگونه كه بدون انگيزه،هدف نيز معناييندارد؛پس براي رسيدن به هدف ،ابتدا بايد اهداف جزئي تر را طي كرد؛مثلپلكان يك پله كه براي رسيدن به آخرين پله بايد ابتدا از اولين پله شروعكرد 0
طبق تحقيقات انجام شده ،يكي از ويژگي هاي بارز انسان ،قدرت تفكروانديشه است0انسان در طول زندگي خود ،هرگز از تفكر و انديشه جدا نبوده استوبا تفكر صحيح توانسته است به حل مسائل ومشكلات خود بپردازد و به رشد وتعالي نائل آيد»؛بنابراين، در طراحي برنامه درسي مي تواند با استفادهازتفكر صحيح ،مسير رسيدن به هدف خود را انتخاب كند0در برنامه ريزي درسيمي تواند به دو صورت عمل كرد؛يا طراحي واستفاده از برنامه اي كه هدفمند،سازمان يافته ودقيق است كه به شيوه منظم قابل اجراست و بر اساس زمانهايمشخص تنظيم واجرامي شود ،ويا براساس ذهنيت افراد شكل مي گيرد و فرد باتوجه به توانايي اش ،بدون در نظر گرفتن زمان مشخص شروع به مطالعه مي كند وبر اساس نياز خود ،به كارهاي تفريحي و استراحت مي پردازد ؛در هر صورت اينبه خودشما بستگي دارد هر شيوه اي را كه با روحيه شما سازگار است ،برگزيدهتا با اجراي آن ،بهترين وبيشترين نتيجه را به دست آوريد و به هدف خود دستيابيد
0در اينجا هدف ما اجراي نوع اول است0
آنچه درطراحي برنامه ريزي درسي مؤثر است:
نكاتي كه در طراحي برنامه درسي خوب موثر است ، به شرح زير است:
بررسي كتابهاي درسي:
درانتخاب محتواي كتابهاي درسي بايد درباره مطالبي كه در برنامه گنجانده ميشود،تصميم بگيريد. ابتدا همه كتابهايي را كه بايد مطالعه شود ، گردآوريكنيد و درباره حجم انها ، سخت و آسان بودن آنها و مدت زماني كه به هر فصلو بخش اختصاص مي يابد ، نظر دهيد و تعيين كنيد كه به هر كدام در طول روز ،هفته و ماه، مي بايست چه مدت زماني براي مطالعه اختصاص داده شود . توجهداشته باشيد كه در تنظيم وقت نبايد فقط به كتابهايي كه علاقه منديد، اهميتدهيد ؛ در اين گونه موارد ، منطقي فكر كنيد و براي كتابهايي كه محتوايآنها سخت تر است،زمان بيشتري را براي مطالعه در نظر بگيريد . 
از كجا شروع كنيم:
براي جلوگيري از سردرگمي بايد بدانيم كه از كجا بايد شروع كنيم ؛ يعني وقتيكتابهاي مورد نظر خود را سبك و سنگين كرديم و مدت زمان لازم را برايمطالعه را به آنان اختصاص داديم،مي بايست تعيين كنيم كه ابتدا از چهكتابهايي شروع كنيم. بعضي از افراد از كتابهاي سخت شروع مي كنند تا بهكتابهاي آسان برسند. بعضي ديگر از كتابهاي آسان به مشكل شروع مي كنند وبعضي ديگر ترجبح ميدهند كه كتابهاي آسان و مشكل را با هم بخوانند؛ در هرصورت ، اينكه يك كتاب را تا آخر مي خوانيد و بعد سراغ كتاب ديكري مي رويدو يا برنامه روزانه شما متنوع است و فصلهاي از چند كتاب را براي مطالعهروزانه خود انتخاب مي كنيد، يك مسئله شخصي است و بستگي به عادت مطالعه شمادارد. آنچه در اينجا اهميت دارد ، اين است كه سعي كنيد درسهاي مشكل را بهساعتهايي كه احساس مي كنيد بهتر مي توانيد بخوانيد و بازدهي بيشتري داريد،اختصاص دهيد و درسهاي آسانتر را به روزهاي ديگر موكول كنيد؛ همچنين ترتيبكتابهايي كه براي مطالعه انتخاب مي كنيد، مي بايست به گونه اي باشد كه درحين مطالعه و يادآوري مطالب در انها تداخل ايجاد نشود.
جايگاه هر درسرا مشخص كنيد و تعيين كنيد كه ابتدا چه تكاليفي را انجام دهيد، بهتر است وچه تكاليفي را با تاخير انجام دهيد، برايتان مشكلي پيش نمي آيد.
انعطاف پذيري برنامهدرسي راطوري طراحي كنيد كه امكان تغيير در آن باشد تا هنگام اجراي آن اگراحساس كرديد كه برنامه خيلي راحت و آسان و يا خيلي سخت و فشرده است،بتوانيدنواقص آنرا برطرف كنيد و با نظارت و بازنگري به ساماندهي مجدد آنبپردازيد؛ چرا كه انرژي شما در برنامه ريزي سخت و فشرده بزودي هدر مي رودو توان ادامه برنامه را نخواهيد داشت و در برنامه ريزي راحت و آسان، مدتزماني را كه بايد به مطالعه مي پرداختيد، هدر مي دهيد و در واقع حداكثراستفاده را از حداقل زمان نمي كنيد و ممكن است كه براي ادامه مطالعه، وقتكم بياوريد؛ بنابراين ، برنامه را به گونه اي طراحي كنيد كه امكان تغيراتلازم درآن امكان پذير باشد.
پشتكار وسختكوشي
پشتكارو سختكوشي دراجراي برنامه درسي؛ نشان دهنده انگيزه قوي شما براي رسيدن به هدف است؛ امابراي اينكه هميشه در طول اجراي برنامه مصمم باشيد، بايد قبل از اجراي آنخود را ملزم كنيد تا بر اساس برنامه عمل كنيد و در صورت عدم تعهد، خود رامجبور به جبران ان كنيد؛ يعني در ساعتهايي كه براي كارهاي غير قابل پيشبيني در نظر گرفته بوديد، تخطي خود را از برنامه جبران كنيد.
برنامه هاي غير درسي
دريك برنامه درسي خوب بايد به امور غير درسي نيز توجه داشته باشيد ؛ يعنيمدت زمان كوتاهي را نيز به كارهاي غير درسي اختصاص دهيد؛ مثل مطالعات غيردرسي،پياده روي، ورزش و هر چيز ديگري كه مورد علاقه تان است . توجه داشتهباشيدكه با افراط در اجراي برنامه هاي غير درسي، در مسيرهاي انحرافي قرارنگيريدو از هدف اصلي و برنامه اصلي خود دور نشويد.
لازم است مدت زمانيكه به برنامه هاي غير درسي اختصاص ميدهيد ،خيلي طولاني نباشد؛مثلا اگرقبلا دوساعت ورزش انجام مي داديد ،اكنون زمان كمتري را به آن اختصاص دهيد0
استفاده از مؤسسات وكلاس هاي آموزشي: 
استفاده از مؤسسات و كلاسهاي آموزشي را در برنامه هاي درسي ،به اجبار توصيهنمي كنيم ؛اما اگر احساس مي كنيد كه نياز به كلاس تقويتي داريد و تصميمگرفت ايد كه به كلاس هاي آموزشي برويد ،خوب تحقيق كنيد كه آن مؤسسات حتمامعتبروقابل اع تماد باشند ؛همچنين براي رفع اشكالات درسي مي توانيد بهصورت گروهي با همكلاسي ها ودوستانتان مشكلات درسي تان را مطرح و برطرفكنيدويا با شركت در كلاسهاي غير تقويتي كه در خود مدارس برگزار مي شود،نيز مي توانيد كمك زيادي در رفع اشكالات درسي تان بكنيد 0
آزمون استفاده از تستوآزمونهاي معتبر:
استفاده از تست وآزمونهاي معتبر را در برنامه هاي خود بگنجانيد ،چرا كه بهكارگيري آن در پايان يادگيري هر مطلب بسيار مفيد است0سعي كنيد كه بعد ازپايا ن هربخش ويا هر درس ،با استفاده از سؤال هاي چهار جوابي وآزمونهايآزمايشي بلافاصله توانايي يادآوري مطالبي را كه ياد گرفته ايد،ارزيابيكنيد؛چون فراموشي معمولا بعد از گذشت 24ساعت بيشتر است0در موقع تست زدندرس جديد ،به عقب برگرديد و دوباره تست هاي دروس گذشته را بزنيد تا مروريبر آنچه فرا گرفته ايد داشته باشيد0
تنظيم ساعات مطالعه : 
سوال هايي كه اين روز ها بيشتر از ما پرسيده مي شود، اين است كه براي برنامهريزي درشبانه روز چند ساعت درس بخوانيم بهتر است0 پاسخ واضح و روشني بهاين سؤال نمي توان داد ؛چرا كه توانايي مطالعه افراد با يكديگر متفاوتاست 
0بعضي از افراد ظرفيت مطالعه شان زياد است وبا وجود اين كه ساعت هايطولاني را به مطالعه اختصاص مي دهند،كمتر احساس خستگي مي كنند ؛اما بعضيديگر ازافراد نمي توانند در طي شبانه روز زياد مطالعه كنندو در مطالعهطولاني مدت، بيشتر احساس خستگي مي كنند 0تشخيص ميزان ساعت مطالعه هر فردبه خودفرد بستگي دارد و خود او بايد تشخيص دهد كه چقدر بايد بخواند،استراحت كند و يا به كارهاي ديگرش بپردازد 0
در واقع با توجه بهشناختي كه هر شخص از خود دارد ،ميتواند بهترين برنامه رابراي خود تدوينكند0تنها توصيه اي كه مي توانيم در اين مورد به شما داشته باشيم ،اين استكه در شروع مطالعه و در ماه هاي اول ،بهتر است زمان بيشتري را به مطالعهاختصاص دهيد تا در ماه هاي آخر و ايام تعطيل عيد نوروز ،فشار كمتري به شماوارد شود و فرصت كافي براي مرور مطالب درسي داشته باشيد 0
محققان معتقدند كه افراد موفق آنهايي نيستند كه فقط سر كلاس حاضر مي شوند ،بهدرس گوش مي دهند ،يادداشت برمي دارند ،و منتظر مي مانند تا معلم ،تاريخامتحان را اعلام كند ؛بلكه افراد موفق كساني هستند كه زمان مورد نياز برايانجام تكاليف درسي را پيش بيني مي كنند ،درباره تكاليفي كه بايد انجامدهند،اطلاعات لازم را به دست مي اورند،در مواقع ضروري به صورت گروهي كارمي كنندوهر كاري را كه باعث نظم بيشتر در انجام امورشان مي شود ،انجام ميدهند وبه طور كلي افراد موفق ،افرادي فعال هستند؛نه منفعل0
برنامه ريزي بلند مدت وكوتاه مدت:
رعايت نكاتي كه در طراحي يك برنامه درسي توضيح داديم ،اساس تشكيل يكبرنامه درسي خوب است0با رعايت اين نكات در برنامه روزانه ،اين نظم فكري درشماايجاد مي شود كه بدانيد وقتي صبح از خواب بيدار مي شويد ابتدا بايد بهچه كاري بپردازيد و به طور خودكار ،بدون هيچ گونه دغدغه اي ،وارد عمل ميشويد 0
يكي دو هفته بعد از اجراي برنامه ،نتيجه حاصل از آن را بررسيكنيد تا بدانيد كه آيا در اجراي برنامه موفق بوده ايد يا خير و آيا بهنقاط ضعف و قدرت خود پي برده ايد و بدانيد كه آيا از اجراي برنامه راضيهستيد يا نه. در صورت عدم رضايت ، در برنامه خود تجديد نظر كنيد و در صورترضايتمندي مي توانيد بر همين اساس براي بقيه روزهاي هفته برنامه ريزي كنيدو با اجري برنامه روزانه و هفتگي مي توانيد براي يك ماه و ماههاي بعد نيزبرنامه ريزي كنيد و بدين ترتيب ، برنامه كوتاه مدت و بلند مدت شما شكل ميگيرد . 
موانع اجراي برنامه درسي :
موانع زيادي در اجراي صحيح برنامه درسي شما تاثير گذار است كه برخي از انها به شرح زيراست:
- عدم تسلط بر موضوع هاي درسي.
- عدم شناخت نقاط ضعف و قوت خود و تلاش براي برطرف كردن انها .
- عدم اغتماد به نفس و تصورات منفي از توانايي خود .
- ضعيف و كمرنگ شدن هدف و انگيزه .
- خيالبافي ، سستي و ......
 توجه داشته باشيد كه براي به دست آوردن خواسته هاي خود ، بايد كمي بيشتر تلاشكنيد وبراي مدتي متقبل سختي و زحمت شويد . همه آمدهاي موفق ، با تلاشسختي موفقيت رسيدند . اميدواريم كه شما هم از اين دسته آدمهاي موفق باشيد . آرزوي موفقيت و پيروزي همه شما را از خداوند منان خواستاريم .
خداونديار و ياورتان باشد 
 
 
 
 
 منبع:
 - ابراهيمي علي ؛ برنامه ريزي درسي (راهبردهاي نوين)؛تهران: فكر نو؛1377 .
 - تقي پور ، ظهير ؛ مقدمه اي بر برنامه ريزي آموزشي و درسي؛ تهران: آگاه ؛ 1383 .
 - سيف، علي اكبر؛ روانشناسي پرورشي(روانشناسي يادگيري و آموزش)؛ تهران : آگاه، 1380.